historia

Historia działalności Krajcoka’12

Spotkanie założycielskie Chorzowskiej Grupy Plastycznej Krajcok’12 w pracowni Starochorzowskiego Domu Kultury w dniu 1.03.2012.

Od lewej Iga Słupska, prowadząca zajęcia plastyczne na kursie malarstwa i rysunku SDK Członkowie założyciele Grupy:

Maria Sowińska-Jakowiak, Helena Morkis, Eugenia Dorota Sochowska, Elżbieta Mądry, Urszula Milewska, Andrzej Sodowski, Stanisław Łakomy, Barbara Sitek, Robert Gront

Pochwała pasji

Niewątpliwie artyści Chorzowskiej Grupy Plastycznej Krajcok ’12 to amatorzy. I całe szczęście, bo amator to ten, kto jest miłośnikiem, pasjonatem, kto oddaje się czemuś z upodobaniem, to ten, kto kocha. Cudowne pojęcie amator… ktoś, kto jest autentyczny, jedyny i wyjątkowy. Pasja, miłość, pragnienie, by życie trwało. Artyści, których twórczość nie wymaga żadnych klasyfikacji, bo wystarczy spojrzeć, by doświadczyć miłości do życia. I energii, tej dobrej, pozwalającej uwierzyć, że wystarczy talent i odrobina uważności, by dostrzec piękno, które nadaje życiu smak i blask. Od lat jestem z nimi i nie wyobrażam sobie, by mogło być inaczej. Wiele się od nich uczę. Przede wszystkim tego, by mieć odwagę wyjść na spotkanie z kimś, kogo nie znam, a kto mnie pozna. To wspaniałe, że można tworzyć i wierzyć w życiodajność.

Jacek Kurek

Jacek Kurek (ur. 28 lipca 1966 w Chorzowie) – polski historyk, eseista, poeta, animator kultury, pedagog, wykładowca uniwersytecki.

 

Chorzowska Grupa Plastyczna Krajcok’12 powstała z inicjatywy Andrzeja Sodowskiego w dniu 1 marca 2012 roku w Starochorzowskim Domu Kultury, w historycznej części miasta tak zwanym "na Krajcoku".

Dzięki przychylności Joanny Barnaś-Wójcik, kierownika tej placówki, Oddziału Chorzowskiego Centrum Kultury oraz udostępnieniu pracowni plastycznej i Galerii Na Strychu - możliwa była realizacja zamiaru integracji środowiska twórców-amatorów w dziedzinie malarstwa, grafiki i rzeźby. 

W 2022 roku Chorzowska Grupa Plastyczna Krajcok’12 obchodzi Jubileusz 10-lecia istnienia. 10 lat w życiu człowieka, to długi okres. Niektórzy nasi członkowie osiągnęli w międzyczasie wiek senioralny. Znacząco powiększył się dorobek artystyczny, zmianie ulegały środki wyrazu.

W tym czasie Krajcok’12 osiągnął w regionie górnośląskim, w środowisku amatorskich grup plastycznych mocną pozycję. Uczestniczył we wszystkich istotnych przedsięwzięciach artystycznych.

Sam entuzjazm i działalność plastyczna członków Grupy wymagały wsparcia. osób decyzyjnych: Antoniego Sobczyka, Tomasza Ignalskiego, Jolanty Motyki oraz pracowników tychże placówek, stanowiących ważny czynnik w procesie wystawienniczym.

Utworzenie Grupy było inicjatywą oddolną, Zostało docenione przyznaniem w roku 2013 Andrzejowi Sodowskiemu, Liderowi Grupy, Medalu im. Teodora Kalidego „Za Osiągnięcia w dziedzinie Kultury”. Grupa odwzajemniała się swoją twórczością i aktywnością, będąc w aglomeracji śląskiej i poza nią rzeczywistym ambasadorem Chorzowa w tym środowisku.

Założycielami byli: Robert Gront, Stanisław Łakomy, Elżbieta Mądry, Urszula Milewska, Helena Morkis, Eugenia Dorota Sochowska, Andrzej Sodowski, Maria Sowińska-Jakowiak, Barbara Sitek. Uruchomione zostały pozytywne impulsy twórcze nie tylko tych osób, którzy nie musieli już odkładać swoich prac do przysłowiowej szuflady. W proces twórczy zaangażowane zostały także rodziny i środowisko zamieszkania stając się pierwszymi cenzorami prac. Rozpoczął się dla wszystkich wstępujących do grupy nowy rozdział życia.

Dzięki aktywności założycieli możliwe było niemal natychmiastowe rozpoczęcie działalności Grupy, która już w niecałe 2 miesiące, w dniu 26.IV.2012 zorganizowała swoją pierwszą wystawę zbiorową w Galerii Na Strychu pod tytułem „Integracja manualna”. Powiększył się już wówczas stan liczebny do 16 członków, mających dorobek twórczy. Nieodzowne okazały się doświadczenia wyniesione przez Barbarę Sitek, Stanisława Łakomego i Andrzeja Sodowskiego w pracy w siemianowickiej grupie plastycznej „Spichlerz’86” i Świętochłowickiej Grupie Artystów Nieprofesjonalnych „GROTA”. Bardzo istotny wkład w rozwój Grupy w tym okresie miały Elżbieta Mądry, Helena Morkis, Eugenia Dorota Sochowska oraz Maria Sowińska-Jakowiak, uczestniczące w tym czasie w pracowni SDK w kursie malarstwa i rysunku prowadzonej przez Igę Słupską.

W Grupie działały łącznie 34 osoby. Osoby, które z różnych przyczyn z Grupy wyszły, kontynuują drogę twórczą z czego jesteśmy także dumni. Aleksandra Krzyżanowska działa w Zarządzie Stowarzyszenia Wspierania Twórczości i Rozwoju AKME, Joanna Łącka-Knapik i Barbara Sitek są członkiniami siemianowickiej Grupy Artystycznej "Laura". Swoje zamiłowania plastyczno-literackie realizują Ryszard Til, Zbigniew Stary i Remigiusz Miklaszewski. Janina Partyka-Pojęta założyła chorzowską Grupę Artystyczną "Sztuka Bez Barier 14" działającą przy MDK Batory. W roku 2021 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznał jej Odznaczenie „Zasłużony dla kultury Polskiej”. Ostatnio utworzyła Instytut Sztuki Młodej.

Grupa liczy obecnie 19 członków z 6 miast: Bytomia, Chorzowa, Katowic, Piekar Śląskich, Rudy Śląskiej, Siemianowic Śląskich. Bardzo cenimy sobie fakt, że stanowimy dobrany kolektyw ludzi, na co dzień pełniących także funkcje społeczne, zawodowe w miejscach zamieszkania.

Jacek Kurek stwierdził w roku 2013, cyt.: „Zapał i pasja członków malarskiej grupy Krajcok’12 zawsze budziły mój podziw. Determinacja z jaką malują i wystawiają, a jeszcze bardziej owa bezpretensjonalna wiara, że warto, że niedoskonałości obrazów nie są żadną przeszkodą w tworzeniu ani powodem zatrzymywania się w drodze. Wprost przeciwnie - stanowią świadectwo autentyczności, a więc tego co w sztuce niezastąpione, koniecznie potrzebne, a tak rzadkie. Górny Śląsk ma nadzwyczaj bogate tradycje amatorskiego malowania. Śląska tożsamość wyrasta z głębokiej potrzeby nadawania życiu barw i melodii, wyrażenia go kolorem i muzycznym dźwiękiem. Teraz, kiedy Śląsk tak bardzo się zmienia, tym bardziej ważne jest, by nie zamierały jego artystyczne aspiracje, zwłaszcza gdy wyrastają z uczuć najprostszych i najpiękniejszych”.

Słowa te są dla nas aktualne do dziś. Stanowiły na przestrzeni czasu motto działań Grupy, która skupia z założenia wyłącznie amatorów, osoby bez wykształcenia plastycznego nawet na poziomie szkoły średniej. Większość doskonali warsztat twórczy u artystów plastyków, w osobach Piotra Naliwajki, Mariana Knoblocha, Wiesławy Kamieńskiej, Igi Słupskiej. W swojej działalności plastycznej stosują różnorodne techniki, począwszy od malarstwa tradycyjnego (akwarela, akryl, olej), do stosowania przez siebie wypracowanych technologii (Jacek Szaleniec, Eugeniusz Januszek, Piotr Mikołajczyk).

.........

Ważną imprezą zbiorową w skali wojewódzkiej był w roku 2013 Śląski Przegląd Sztuki Artystów Intuicyjnych „Artisma” w Galerii Szyb Wilson w Katowicach, gdzie swoje prace zaprezentowało kilkanaście współcześnie działających amatorskich grup plastycznych, w tym Krajcok’12.

W dniu 18.X.2018 odbyły się w Zabrzu uroczystości związane ze 100.leciem amatorskiego ruchu plastycznego w województwie śląskim, których promotorem było Stowarzyszenie "Barwy Śląska" z Rudy Śląskiej oraz Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Według wydanego przez Muzeum opracowania, ruch ten datuje się od założenia w roku 1918 w Lipinach przez Juliusza Marcisza Związku Lubowników Sztuki Zastosowanej. Od kilkunastu lat odbywają się corocznie konkursy, których jest patronatem. Znaczący wkład w kultywowaniu tradycji śląskich i śląskości wnosi Stanisław Gerard Trefoń, który zgromadził w Kolekcji Sztuki Intuicyjnej w Rudzie Śląskiej około trzy i pół tysiąca obrazów, grafik i rzeźb. W zasobach tych znajdują się też m.in. obrazy Ewy Pilarz, Stanisława Łakomego i Andrzeja Sodowskiego. Na jubileuszowej wystawie prezentowane były prace blisko 50 historycznych i współczesnych amatorskich grup plastycznych. Daje to wyobrażenie o skali tego zjawiska, tego ruchu społecznego i rzeszach ludzi realizujących swoje pasje życiowe powstałe z potrzeby serca, nazywane też samorodnymi lub intuicyjnymi. Amatorski ruch plastyczny to twór żywy, stale ewoluujący i ulegający przekształceniom.

Amatorski ruch plastyczny to twór żywy, stale ewoluujący i ulegający przekształceniom. Ta żywotna działalność miała miejsce także w Chorzowie i koncentrowała się przede wszystkim w zespołach plastyków przy zakładowych domach kultury huty Kościuszko, huty Batory, Zakładów Azotowych, Konstalu, kopalni Barbara-Chorzów. Z tym nurtem kojarzeni są chorzowianie Henryk Bernard, Ferdynand Gola, Karol Kluczowicz, Teresa Pająk, Ludwik Pękala, Stanisław Rzeźnik, Andrzej Wargala, Jerzy Zok oraz Stefan Nawara, późniejszy członek Krajcoka’12, który te dzieje nam przekazał. Niezrzeszonym natomiast uczestnikiem ruchu amatorskiego w tamtych czasach był lekarz weterynarii Marian Rosik, także członek Krajcoka’12. Przeobrażenia strukturalne w przemyśle spowodowały, że ruch plastyczny w tej formule praktycznie przestał w mieście istnieć pod koniec ubiegłego Wieku. Warto zapoznać się z tamtymi faktami, bo to historia Chorzowa, którą w tej materii pisze także od dekady Krajcok’12.

Istotnym miejscem spotkań, wymiany doświadczeń są dla indywidualnych twórców wystawy zbiorowe, konkursy, festiwale o zasięgu nie tylko wojewódzkim, ale i międzynarodowym. Jest ich w skali roku w województwie co najmniej dwadzieścia, mają wieloletnie tradycje. Na nich przyznano członkom Krajcoka’12 liczne nagrody, w tym Grand Prix i wyróżnienia. To one stanowią o sile Grupy i jej pozycji, sukcesy indywidualne są tożsame z osiągnięciami Grupy. Mimo skatalogowania wymienienie ich zajęłoby zbyt dużo miejsca. Nadawanie rangi ważności także nie ma sensu, gdyż dla twórcy nagrody mają osobiste znaczenie, często też sentymentalne.

Okazją do wykazania się swoją twórczością plastyczną w terytorialnie dostępnym zasięgu należy wspomniany Konkurs Sztuki Intuicyjnej im. J.Marcisza w Rudzie Śląskiej, w ostatnich latach organizowany już w Zabrzu, Art. Naif Festiwal w Szybie Wilson w Katowicach z jarmarkiem i plenerem na Nikiszowcu, Konkurs im. Pawła Wróbla w Katowicach-Szopienicach, Regionalny Przegląd Sztuki Nieprofesjonalnej w Świętochłowicach, Konkurs Sztuki Nieprofesjonalnej „Rudzka Jesień”, którego odbyła się już 51 edycja, Przegląd Sztuki Nieprofesjonalnej w Mikołowie, a także organizowany przez Stowarzyszenie Twórców Kultury Zagłębia Dąbrowskiego Międzynarodowy Zagłębiowski Festiwal Sztuki „Art. Passion” z wystawami pokonkursowymi w lokalnych muzeach i pałacach oraz Ogólnopolski Konkurs Plastyczno-Literacki „Znaszli ten Kraj” w Będzinie.

To wymienianie miejsc wystaw można uzupełnić o dalsze obszary województwa, zwłaszcza rejon gliwicki, Bielsko-Biała, Jaworzno, Chrzanów, okręg rybnicki, w których Krajcok’12 uczestniczył już sporadycznie

W latach 2012-2019 Grupa wystawiała swoje prace w Szkole Społecznej w Chorzowie kierowanej przez dyrektor Irenę Galilejczyk, członkinię Krajcoka’12 na wystawach zatytułowanych „Dla Mamy i Taty”. Wystawy spełniały także rolę dydaktyczną wśród uczniów, gdzie zajęcia plastyczne prowadził Andrzej Kuczok.

Były też inne inicjatywy, w których Krajcok’12 był widoczny. Dla przykładu Śląskie Stowarzyszenie Kulturalne Osób Niepełnosprawnych w Siemianowicach Śląskich organizowało coroczne konkursy „Moja Chwila”, jako promocja regionu i twórczości śląskiej w środowisku zintegrowanym. Bogusława Dzik i Bogumiła Pacyna uczestniczyły w Derbach Artystycznych Śląsk-Małopolska skupiających zarówno artystów plastyków, jak i amatorów, mając w tych województwach liczne wystawy. Członkowie Grupy przekazywali obrazy na cele charytatywne w wielu miastach województwa.

Krajcok’12 miał też w latach 2016-2018 na korytarzu ChCK wystawę stałą.

Każde z podobnych inicjatyw ma zapewne miejsce i w innych grupach plastycznych, działających w niemal wszystkich większych skupiskach ludności. Ilustrują, jak ważną pełnią one rolę w swoim środowisku, jaki mają zasięg oddziaływania. Ludzie nie mający przygotowania plastycznego, wykonujący swoje zawody podejmują się amatorsko obcowania ze sztuką, które przeradza się w wydobywanie ukrytych uzdolnień i realizację swoich pasji - stanowiąc dla nich niejako wartość dodaną.

Grupa w dziesięcioletnim okresie działalności była bardzo aktywna, dorobek artystyczny jest imponujący. O skali dokonań Krajcoka’12 świadczy zarejestrowanych ogółem ponad 400 zdarzeń plastycznych, a było ich znacznie więcej. Grupa prace wystawiała na 43 wystawach zbiorowych własnych. Członkowie brali udział w ponad 160 konkursach, festiwalach i wystawach zbiorowych zorganizowanych przez inne podmioty, a także w imprezach okolicznościowych rocznicowych, jak Święto Miasta, festyn, Industriada.

Bardzo cenne, świadczące o aktywności twórców były wystawy indywidualne, łącznie 92, które cieszyły się popularnością zwiedzających. Każda taka wystawa to wielkie wyzwanie, ale też ogromna satysfakcja. Prace prezentowało kilkunastu członków Krajcoka’12, którzy w środowisku byli stopniowo rozpoznawani ze względu na warsztat twórczy i tematykę. Na nich Ryszard Til odczytywał swoje wiersze, Anna Prochaczek wręczała drobne upominki, odśpiewany został „Hymn Krajcoka”

Przytoczone liczby, dane statystyczne z działalności Grupy i jej członków w minionej dekadzie mogły być bardziej znaczące, jednak zostały uszczuplone wskutek pandemii. Ostatnia wystawa zbiorowa w Galerii Antresola w dniu 29.III.2021 została z konieczności przeprowadzona w systemie online i nazwana „Barwna szczypta optymizmu”. W tych trudnych czasach ten optymizm był i jest nadal nam wszystkim potrzebny. Chociaż członkowie Grupy pracowali w domu i uczestniczyli w okrojonym zakresie w innych wystawach, utracony czas jest nie do odrobienia. Brakowało przede wszystkim kontaktów.

Wystawy miały miejsce na ogół w domach kultury, bibliotekach, szkołach, a więc w miejscach o dużym znaczeniu dla lokalnego środowiska, nie mogących się jednak równać klasą i prestiżem do profesjonalistów, co jest uzasadnione. Dla przykładu działająca w Chorzowie Miejska Galeria Sztuki MM przeznaczona jest wyłącznie dla artystów plastyków.

Z wielkim zatem zadowoleniem środowiska artystycznego przyjęte zostało otwarcie w dniu 19.II.2016 alternatywnej Galerii "Antresola" w Chorzowskim Centrum Kultury, przeznaczonej głównie dla twórczości nieprofesjonalnej. Pierwszą imprezą była wystawa „Silesius” zorganizowana przez Związek Górnośląski. Na niej Stanisław Łakomy zaprezentował obraz o symbolicznym znaczeniu dla regionu „Anioł Stróż Górnego Śląska”. Zaszczytem dla Krajcoka’12 był następny w kolejności wernisaż wystawy zbiorowej w dniu 18.III.2016, który praktycznie zainaugurował działalność kulturalną w tym przyjaznym miejscu.

W okresie nieco późniejszym powstała w Chorzowskim Centrum Kultury Galeria ”W Bramie”, gdzie wystawy ze względu na lokalizację w prześwicie budynku mają największą oglądalność społeczeństwa. Wystawiane były również reprodukcje obrazów członków Krajcoka’12.

Z ubolewaniem jednak należy stwierdzić, że ze względów technicznych w Chorzowie nie ma możliwości zorganizowania konkursu sztuki nieprofesjonalnej o zasięgu wojewódzkim, w której udział mogłoby wziąć jednorazowo kilkudziesięciu twórców. Brak na dziś dostosowanej do prezentacji obrazów sali o wystarczającej powierzchni wystawowej ścian, czy też możliwości zainstalowania stelaży w czasie kilku tygodni.

Bardzo istotne dla każdego twórcy są plenery malarskie, możliwość kontaktu z przyrodą, architekturą. Organizowane są cyklicznie lub okazjonalnie, często towarzysząc imprezom masowym. To ważny czynnik integrujący środowisko, a także wyzwalający inne emocje niż praca w domu. Do nich zaliczyć można świętochłowicki Wall Street, Piknik Malarski „Sielskie Klimaty” w chorzowskim Skansenie w kategorii Open, wyjazdy do malowniczych zakątków województwa. Tych plenerów z udziałem Krajcoka’12 odbyło się kilkadziesiąt. W Borze Zajacińskim oraz w Zielonej miały miejsce spotkania integracyjne Grupy.

Krajcok’12 utrzymywał kontakty z kilkoma grupami plastycznymi, Stowarzyszeniem Barwy Śląska, Muzeum Górnictwa Węglowego oraz organizatorami wystaw i zarządcami galerii. To niezbędne, rutynowe działania.

Siedzibą Grupy, jako koła twórczego, najpierw był Starochorzowski Dom Kultury, a od 1.X.2019 Chorzowskie Centrum Kultury na podstawie umów najmu i Porozumienia o współpracy. Grupa aktualnie nie posiada pracowni, działalność plastyczna odbywa się w domu. Nabór nowych członków jest możliwy pod warunkiem posiadania dorobku twórczego. Nie są udzielane lekcje malowania i rysunku.

Grupa jest organizacją non profit, nie jest stowarzyszeniem, skupia twórców na zasadzie dobrowolności. Prowadzi działalność statutową z własnych składek członkowskich. Stroną finansową zajmuje się Elżbieta Mądry. W celach promocyjnych wyposażona jest w roll-up, logo zaprojektowane przez Stanisława Łakomego oraz banner ufundowany przez Starochorzowski Dom Kultury. Andrzej Sodowski prowadzi dokumentację, a także Kronikę liczącą już 6 tomów. Administratorem pierwszej strony internetowej Krajcok'12 była Barbara Sitek i Damian Jakowiak. Grupa posiada Hymn, do którego słowa napisał Ryszard Til, a muzykę skomponował znany artysta śląski Andrzej Minkacz.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Wystawa jubileuszowa zorganizowana w Chorzowskim Centrum Kultury w Galerii Antresola w dniu 10.III.2022 miała dla Krajcoka’12 szczególne znaczenie. Nasi członkowie podeszli do niej z takim samym poszanowaniem Odbiorcy, jak do każdej innej prezentacji. Pamiętamy zorganizowaną także w ChCK wystawę z okazji pierwszej rocznicy istnienia w dniu 15.III.2013. To było prawdziwe święto z udziałem dostojnych Gości i mieszkańców, Byliśmy młodsi, jeszcze ciekawi dalszych działań. Impreza zbiegła się w czasie z reaktywowaniem Teatru Reduta Śląska i pierwszym entuzjastycznie przyjętym przedstawieniem „Tragedia Prześlicznej Ulijanki i Dojrzałego Edmunda”. Niewątpliwie był to ważny okres dla ruchu amatorskiego, trwający w Chorzowie do dziś.

Uzyskane w zaledwie 10.letnim okresie rezultaty przekroczyły znacząco nasze ówczesne wyobrażenia. W tej krótkiej monografii można przedstawić tylko fragment dokonań. Odczuwamy wielką satysfakcję, że wysiłek twórczy, organizacyjny i logistyczny przyniósł efekty. Towarzyszyła nam zawsze Wasza życzliwość. Mamy nadzieję, że spełniliśmy oczekiwania tych, którzy na nas liczyli. Może zaangażowaniem i pasją pobudziliśmy też do aktywności osoby, które pozytywnie zareagowały na inicjatywy władz miasta i coraz śmielej spełniają się kulturalnie i społecznie, zwłaszcza w wieku senioralnym.

Dziękujemy, zapraszamy na wystawy.  Andrzej Sodowski, (Lider Grupy w latach 2012-2022)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hymn ChGP Krajcok’12

(Słowa Ryszard Til, Muzyka Andrzej Minkacz)

1. Takie miejsce jest w Chorzowie A lepszego nie znajdziecie Choć to się nie mieści w głowie Jeden Krajcok jest na Świecie Tu, na którym co miesiąca Budzi się Wena drzemiąca Jeden Krajcok jest na Świecie   Ref. Hej pędzle w dłoń Na Krajcok goń Tam plastycy różnej daty Tworzą kolorowe światy Dołącz doń Tam plastycy różnej daty Tworzą kolorowe światy Dołącz doń

2.Kupuj farby i sztalugi Nie bój dotknąć się palety Tu zapomnisz, że masz długi Piękne poznasz też kobiety które mogą być modelem Pędzel będzie przyjacielem Jeden Krajcok jest na Świecie  Ref.   3.Choć enigmą wabi sztuka Nurkuj śmiało w jej odmęty Znajdzie tylko ten kto szuka A nie ten co niby święty Poznaj więc delirium stany Może będziesz doceniany Jeden Krajcok jest na Świecie Ref.